Оскуола. Уруок бүтэн, көрүдүөр оҕо саҥатынан туола түһэр. Тип-тигинэс, кыра, орто саастаах уолаттар төттөрү-таары сүүрэн мэлэкэччиһэллэр. Оттон кыргыттар сиэттиһэн баран, төттөрү-таары хаамсан аалыҥнаһаллар. Үрдүкү кылаас кыргыттара, уолаттара кылаастан тахсыбакка, түннүккэ, муннукка тоҕуоруһаллар.
— Хайа, Коля, улууска хары баттаһыытыгар хаһан барар буоллуҥ? — табаарыһа, уһун синньигэс акылдьыйбыт Ким уол, үөрэнэр остуолун үрдүгэр олорон ыйытар.
— Кэлэр нэдиэлэҕэ дииллэр. Хата, бу субуотаҕа Тандаҕа саха национальнай оонньууларыгар, чуолаан мас тардыһыыга, хары баттаһыыга нэһилиэктэринэн күрэхтэһии буолар. Фестиваль үһү. Онно барыахтаахпын эрээри... — Коля сирэйигэр кыйахаммыт быһыы көстөр.
— Онно тоҕо барыаххын баҕарбаккын? Бэрт буоллаҕа дии, — Ким дьиктиргээбиттии көрөр.
— Ээ, суох, атынтан. Москваҕа 18-тан 40 саастарыгар диэри инбэлииттэр икки ардыларыгар хас да көрүҥҥэ күрэхтэһии буолар үһү. Онно ыытаарылар ньиэрбэбин барытын сиэтилэр, — Коля кыйахаммытыттан сирэйэ дьэс кытарар, сымыһаҕын быһа ытырар.
— Эс, бардаҕыҥ дии. Ийэ дойду тэбэр сүрэҕэр мин үөрүүнэн барыам этэ. Эн буоллаҕына мундуйдуу олороҕун.
— Мин инбэлиит буолбатахпын. Инбэлииттэр күрэхтэһиилэригэр кытын диэн эттэллэр эрэ, ис-испиттэн оргуйан, кыыһыран барабын. Бэл, аллергиялыы сыһабын. Эт-этим барыта кыһыйбытынан барар. Ол сүрэҕэ, эппиэтинэһэ суох, арыгыттан күнэ-ыйа тахсар иһээччи Сэмэн «бырааһы» итэҕэйэн, дьонум хирурга көрдөрбөккөлөр, атаҕым маннык көнтөс буола оспут. Дьиҥинэн, бэйэм муус доруобайбын, — Коля, бэл, хараҕа сиигирэн, чаҕылыйан ылар. — Дьаабы киһи. Көрдөхпүнэ эт-этим барыта күүрэн, сутурукпун ыга туттубуппун бэйэм да билбэккэ хаалабын.
— Кэбис, доҕор, илиигэр күүстээх киһи биирдэ эрэ охсон хаалыаҥ. Киһини эчэтэҥҥин, аны хаайыы аһылыга буолаайыккыный? Билигин киһи эрэһээҥки хаайыыттан дьэбэрэҕэ түһэрэ түргэн, — Ким, кырдьаҕас киһилии боччумуран олорон, быһаарар.
— Ээ, чэ, кырдьаҕаһымсыйан бүт, — Коля, табаарыһын өттүккэ аспытыгар уола остуолтан сууллан истэҕинэ, илиититтэн харбаан ылар.
— Айа, доо, киһини умсары охсо сыстыҥ дии.
— Бэйэҥ да, тыал ханна үрэр да, кыыска дылы суулла сылдьаҕын. Мөлтөх киһигин. Инбэлиит таарыйдаҕын ахсын охтор буоллаххына, хайдах сир үрдүгэр хаама сылдьаҕын? — Коля күлэр.
— Диэмэ даҕаны, — Ким бигэргэтэрдии табаарыһын саннын таптайбахтыыр.
Уолаттар күлсэ-күлсэ кылаастан тахсан бараллар. Көрүдүөргэ тахсаат, утары кылааска медиктэр баалларын соһуйа көрөллөр.
— Хайа, быһыы оҥоро сылдьаллар дуу? Кирииби утары буоллаҕа дуу? — Ким соһуйар.
— Оннук ини, — Коля сэҥээрбэтэх куолаһынан хардарар. Электрическэй чуораан уруокка ыҥыран өрө тырылыы түспүтүгэр, сүүрэ-көтө, өрө мөхсө сылдьыбыт кыра оҕолор кыыстыын-уоллуун кылаастарыгар сырсан тилигирэстилэр. Үрдүкү кылаас үөрэнээччилэрэ аа-дьуо кылаастарыгар киирдилэр. Коля Найыына Николаевна остуолга төҥкөйөн суруйа олорорун көрөн ааста. Сотору история учуутала Никита Алексеевич киирэн, хатылааһын диэн дьоһумсуйа туттан, кылаас сурунаалын үөһэттэн аллара эргитэ сыымайдаан көрөн истэҕинэ, кылааһы тобугуратан тоҥсуйа түһээт, балыыһа сиэстэрэтэ Нина киирэн кэллэ.
— Бастаан уолаттар, онтон кыргыттар киирэҕит, — диэн этэрин кытта, түргэн туттуулаах дьон уолаттар, ааҥҥа кыбылла сыһан, анньыалаһан тахсан бардылар. Бастаан Найыына Николаевна доруобуйаларын туругун иһиллээн бэрэбиэркэлээн баран, айахтарын атытан, күөмэйдэрин көрөр эбит. Көрүү кэнниттэн сиэстэрэ Нина быһыыны бэрт сылбырҕатык туттан биэрэр. Бары бүтэн тахсан истэхтэринэ, быраас: «Коля, эн хаал», — диэбитигэр уол соһуйан, бэйэтэ да билбэтинэн кытаран киирэн барда. Олоппос ылан, Найыына Николаевна утары олордо.
— Туох баарый? — Коля бэрт холустук ыйытар.
— Атаҕыҥ хаһааҥҥыттан ыалдьар? Тоҕо итинник хаамаҕын? — уол симиттибитин бэлиэтии көрөр. — Бүгүн эбиэттэн киэһэ балыыһаҕа көрдөрө кэлээр. Хаартыскаҕар туох да суруллубатах.
— Аны кэлэн, уон туөрт сыл ааспытын кэннэ көрдөрөр туохха нааданый? — Коля ойон туран тахсан истэҕинэ, кэнниттэн Нина саҥата чаҕаарыйа туһэр:
— Кэлээр, кэлээр, билигин мэдиссиинэ куустээх. Ол ол уон туөрт-уон биэс сыллааҕы курдук буолуо дуо, уйэ уларыйан турар. Найыына Николаевна, эбиэт буолла, барбаппыт дуо, эбиэттэн киэһэ көрдөрөөччу элбэх буолара буолуо. Аны сарсын ситэри биэрэр инибит?
— Сөп, сөп, барыахха. Учууталлар барахсаттар хайдах тулуйан улэлииллэрэ буолла? Оҕолор айдааннарыттан куу-хаа буоллум, — Найыына кулэр.
— Куһаҕан сонуннаахпын. Анна Семеновна эрийэ сырытта. Уйбаан барахсан барбыт. Биһиги кэннибититтэн бэйэтэ баҕаран, баанньыктаабыттар. Сэргэхсийбит аҕай уһу. Биир кыра тэриэлкэ миин, ууттээх чэй испит. «Сарсын саалаҕа көһөруө этигит», — диэхтээбит. Ол кэнниттэн учугэй баҕайытык кэпсэтэ сытан нуктаабыт. Утуйда, арыый буолбут курдук диэн, Анна Семеновна иһитин хомуйбут, оттон уолаттар дьиэлэригэр барбыттар. Иһитин хомуйан киирбитэ: утуйа сытара уһу, этэ-сиинэ сөруун, кыраадыһа суоҕа диир. Онтон чаас курдук утуйа туһэн ылыам дии санаан сытан баран, эмискэ туун уөһэ уһукта биэрбитэ — Уйбаан барахсан ыарыы бөҕөҕө ылларан сытар эбит. Уолаттарын ыҥырбыт. Тулуйбакка, хаһаас укуоллааҕын биэрбит да, киһитэ өйдөммөккө бугун уон биир ааһыыта тыына быстыбыт. Биһигини ыҥыраары гыммытын, уолаттара ыҥыртарбатахтар. Сибилигин эрийдэ. Бара сылдьар инибит? Ол иһин кылааһы ыҥырбатаҕым, — Нина долгуйбут куолаһынан кэпсиир.
— Сөпкө гыммыккын. Бара сылдьар буоллахпыт.
— Уйбаан барахсан, кытаанах санаалаах киһи, ыарахан ыарыыны кытта тулуктаһа сатаата. Олох барытын бэйэтэ дьаһайа сытан бараахтаата быһыылаах.
— Чэ, барыахха, — кыргыттар оскуолаттан тахсаллар.

Кинигэ «Айар» маҕаһыыннарыгар атыыланар.